Jak zrobić oczko wodne

Otoczone roślinami oczko wodne przyciąga uwagę i zdobi otoczenie. Wprowadza nastrój relaksu i uspokaja. W upalne dni poprawia mikroklimat ogrodu i daje wrażenie chłodu. Można je zrobić samemu.

Oczko wodne łatwo jest wykonać samodzielnie. W specjalistycznych sklepach można kupić pełne jego wyposażenie – począwszy od materiałów uszczelniających dno, a skończywszy na roślinach i rybach. Warto je założyć teraz, by do lata zdążyło wrosnąć w otoczenie naszego ogrodu.

Gdzie zlokalizować?

Zbiornik wodny jest ważnym elementem kompozycji ogrodu, dlatego miejsce, w którym powstanie, musi być starannie dobrane. Jednak o tym, gdzie najlepiej jest założyć oczko wodne, nie powinny decydować wyłącznie względy estetyczne.
Miejsce powinno być częściowo zacienione, tak by słońce docierało do niego przez cztery-sześć godzin dziennie. Nadmiar słońca jest niekorzystny zwłaszcza dla niewielkich oczek wodnych, ponieważ woda łatwo się w nich nagrzewa. To sprzyja wzrostowi glonów oraz prowadzi do niedoboru tlenu.
Lepiej nie planować zbiornika wodnego pod koronami drzew, bo kłopot będą sprawiały opadające i gnijące przy jego dnie liście. Należy natomiast wziąć pod uwagę to, że wyposażenie zbiornika – pompy i oświetlenie – wymaga doprowadzenia instalacji elektrycznej, lepiej więc, jeśli jest on zlokalizowany niezbyt daleko od domu.

Jaka wielkość?

Im większy jest zbiornik, tym łatwiej zachodzą w nim procesy samooczyszczania się wody i powstaje równowaga biologiczna. Taki zbiornik wymaga znacznie mniej troski niż małe oczko wodne o powierzchni lustra wody równej kilku metrom kwadratowym. Nie może być zbyt płytki, ponieważ woda będzie się w nim łatwo nagrzewała – średnio powinien mieć głębokość nie mniejszą niż 40 cm. Jeżeli jednak będą żyły w nim ryby, przynajmniej w części wymagana jest głębokość co najmniej 1 m (dla karpi koi lepiej 1,5 m).

Jakie dno?

W dnie stawu warto ukształtować półki szerokości co najmniej 30 cm. Będzie na nich można postawić kosze z roślinami wodnymi. Półki powinny się znajdować na różnej głębokości – to umożliwi uprawę roślin o różnych wymaganiach. Warto zaprojektować strefy: bagienną (do 10 cm głębokości), płytkiej wody (do 40 cm) oraz wody głębokiej (40 cm-1 m). Brzegi zbiornika najlepiej zrobić łagodne, bo to umożliwi drobnym zwierzętom swobodne poruszanie się między wodą a lądem.

Czym uszczelnić?

Najłatwiej można uszczelnić dno, rozkładając na jego powierzchni folię, wykładzinę z syntetycznego kauczuku lub matę bentonitową.
Folie z polichlorku winylu. Należy stosować wyłącznie takie, które są przeznaczone do oczek wodnych, gdyż z innych mogą przenikać do wody szkodliwe substancje (na przykład kadm). Najczęściej folie mają ciemne burostalowe barwy. Są też folie z nadrukiem kamyków oraz wyglądające bardzo naturalnie folie z przyklejoną warstwą żwiru. Niektóre mają chropowatą fakturę, co sprawia, że szybko porastają wodnymi mikroorganizmami, które wpływają na powstanie w stawie równowagi biologicznej. Folie można łączyć specjalnymi klejami lub taśmami, ale lepiej tak dobrać ich szerokość, by nie trzeba było tego robić (najlepiej jeśli dno uszczelnia folia w postaci jednej płachty). Dobre folie są odporne na rozerwanie, przerastanie korzeni roślin, działanie promieni ultrafioletowych i zmianę temperatury. Niektóre z nich są objęte nawet 20-letnią gwarancją.
Pod folię uszczelniającą dno należy położyć warstwę piasku grubości 15 cm lub włókninę na podsypce z piasku, które zabezpieczą ją przed uszkodzeniem.
Wykładziny z kauczuku syntetycznego. Są bardziej trwałe od folii – odporne na rozerwanie, działanie mrozu i promieni ultrafioletowych, w niezmienionej postaci pozostają przez kilkadziesiąt lat. Można je łączyć specjalnymi klejami lub taśmami.
Maty bentonitowe. Składają się z dwóch warstw włókniny, pomiędzy którymi znajduje się granulowany bentonit – naturalna skała odznaczająca się wielką chłonnością. Pod wpływem wody pęcznieje, znacznie zwiększając swoją objętość, staje się plastyczna i tworzy nieprzepuszczalną warstwę. Maty bentonitowe są praktycznie niezniszczalne.

Po co pompa?
Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania oczka wodnego. Tłoczy wodę do filtrów, zapewniając jej oczyszczenie, kieruje ją na kaskady, na strumienie i do dysz fontann. Wprawiając wodę w ruch, powoduje jej natlenienie. Przy wyborze odpowiedniej pompy ważna jest jej wydajność (podawana w l/h; powinna być dostosowana do wydajności filtra), a jeśli ma zasilać w wodę fontannę, kaskadę albo źródełko, istotna staje się również wysokość, na jaką może ona tłoczyć wodę (jest to tak zwana wysokość podnoszenia wody). Na pompie można zainstalować rozgałęźnik i podłączyć do niego dodatkowy przewód wodny, by kierować jednocześnie wodę na przykład do filtra i na wodospad. W wielu pompach wydajność i wysokość podnoszenia wody można zmieniać regulatorem. Pompy należy ustawiać w najniżej położonej części oczka wodnego, najlepiej na kamieniu, by nie zasysały z dna mułu.

Jaki filtr?

W niewielkich zbiornikach trudno o zachowanie równowagi biologicznej, której efektem jest samooczyszczanie się wody. Konieczne zatem staje się zainstalowanie filtra. Filtry nie pracują samodzielnie, lecz muszą być połączone z pompami wodnymi, które tłoczą do nich zanieczyszczoną wodę. Ich wydajność trzeba dostosować do wielkości oczka wodnego, należy też uwzględnić to, czy w zbiorniku będą żyły ryby (w takim przypadku lepiej jest wybrać filtr o dwukrotnie większej wydajności). Przyjmuje się, że w małych oczkach wodnych o pojemności do 10 m³ cała woda powinna być przefiltrowana raz na dwie godziny, w większych zbiornikach – wystarczy raz na dziesięć godzin. Ważne jest, by miejsce poboru wody do filtrowania znajdowało się jak najdalej od miejsca wypływu oczyszczonej wody. Filtr można umieścić w strefie płytkiej wody lub na brzegu, co bardzo ułatwia jego czyszczenie.
Filtry ciśnieniowe. Mogą być stosowane w zbiornikach o pojemności do kilkunastu metrów sześciennych, a jeśli żyją w nich ryby – lepiej, żeby pojemność zbiornika była o połowę mniejsza. Ponieważ woda wypływa z nich pod ciśnieniem, mogą służyć do zasilania kaskad i strumieni.
Filtry przepływowe. Nadają się do każdego zbiornika, niezależnie od jego wielkości. Ponieważ ciśnienie wody przepływającej przez filtr jest małe, nie można jej kierować bezpośrednio do zasilania kaskady czy strumienia. Zwykle, by uruchomić taki układ wodny, konieczne jest zainstalowanie w stawie drugiej pompy.
Skimmery. Instaluje się je niezależnie od filtra. Są polecane szczególnie do zbiorników otoczonych drzewami i krzewami. Działają jak odkurzacz: unoszą się na powierzchni wody i zasysają znajdujące się na niej liście, drobne gałązki i inne zanieczyszczenia (gromadzą się one w komorze skimmera i muszą być co jakiś czas usuwane). Mogą swobodnie pływać lub być przymocowane na przykład przy brzegu, gdzie rosną krzewy i istnieje niebezpieczeństwo zaśmiecania wody liśćmi. Są zasilane pompą wodną.

Uwaga! Jeżeli do pompy ma być podłączony skimmer, powinna ona mieć wydajność zwiększoną o 6000 l/h.

Rośliny

Wpływają na zachowanie równowagi biologicznej w stawie. Osłaniają oczko wodne przed nadmiarem promieni słonecznych, natleniają wodę, dają schronienie zwierzętom. Ponieważ szybko rosną, niekontrolowane mogłyby opanować cały zbiornik. Można temu zapobiec, sadząc rośliny w specjalnych koszach, które ograniczą ich wzrost, lub jeśli brzeg jest stromy – w zawieszonych na nim jutowych kieszeniach. Warto też przestrzegać zasady: sadzić nie więcej niż dwie-trzy rośliny na 1 m² lustra wody. Dobrym podłożem dla roślin jest mieszanka równych części gliny, piasku i dobrze rozłożonego kompostu.
Roślin pływających nie trzeba sadzić – wystarczy je wrzucić do wody.

Knieć błotna.

Krwawnica pospolita.

Sit.

Grzybień, czyli lilia wodna.

Okrężnica bagienna.

Grzybieńczyk wodny.

Osoka aloesowata.

Pistia rozetkowata.

Przekrój przez oczko wodne.

Ryby

Można je wpuścić do stawu dopiero wtedy, gdy ustabilizuje się równowaga biologiczna, czyli nie wcześniej niż cztery tygodnie po napełnieniu go wodą. Przed zarybieniem zbiornika warto sprawdzić jakość wody, stosując do tego celu specjalne odczynniki, i w razie konieczności skorygować jej skład, dodając odpowiednie preparaty (można je kupić w specjalistycznych sklepach lub centrach ogrodniczych). Ilość ryb w stawie nie może być zbyt duża. Najlepiej kierować się zasadą, że na 1 m³ wody nie powinno przypadać więcej niż 1 kg dorosłych ryb.

Sposoby wykończenia żwirowego brzegu.

Obsadzanie stromego brzegu.

Staw jak naturalny

Rada

Ilość materiału potrzebnego do uszczelnienia dna oczka wodnego można policzyć według wzoru:
A) długość materiału = długość zbiornika + 2 x jego głębokość + 2 x 50 cm (zakład na brzeg);
B) szerokość materiału = szerokość zbiornika + 2 x jego głębokość + 2 x 50 cm (zakład na brzeg).

Zbuduj sam

Wąż ogrodowy lub sznurek rozkładamy w miejscu planowanego stawu, nadając mu pożądany kształt. Zarys zbiornika wodnego możemy też wyznaczyć linią usypaną z piasku. Następnie wykopujemy nieckę stawu nieco głębszą niż jego planowana głębokość i poziomujemy ją. Na różnej głębokości modelujemy półki. Z dna usuwamy kamienie. Wokół gotowej niecki wykopujemy rowek, który po wypełnieniu żwirem zapobiegnie podsiąkaniu wody ze stawu do gruntu. Pozostawioną darń zdejmujemy.

Dno stawu wysypujemy 10-centymetrową warstwą piasku i dokładnie ją ubijamy. Zabezpieczy ona przed uszkodzeniem folię, którą uszczelnimy dno. Zamiast piasku możemy położyć specjalną włókninę. Na tak przygotowane podłoże kładziemy folię i dokładnie ją rozprostowujemy. Na dnie ustawiamy pompę; jej przewód wodny i elektryczny ukrywamy w fałdzie folii. Dno maskujemy kamieniami i żwirem.

Z ziemi wydobytej z wykopu pod zbiornik wodny możemy uformować zbocze kaskady. Wykładamy ją podobnie jak oczko wodne warstwą włókniny i folią. U podnóża kładziemy duży płaski kamień. Będzie on stabilizował kaskadę, poza tym utworzy próg wodny, na którym woda będzie się pięknie rozpryskiwała.

Brzeg oczka wodnego wykańczamy płaskimi kamieniami i żwirem. Pod tą warstwą ukrywamy przewód wodny, którym woda popłynie na szczyt kaskady. Tuż przy brzegu zakopujemy w ziemi filtr. Wokół zbiornika układamy mniej więcej 20-centymetrową warstwę żyznego podłoża, w którym zostaną posadzone rośliny otaczające zbiornik.

Z kamiennych łupków budujemy kaskadę. Kolejne warstwy kamieni łączymy zaprawą betonową, ale tylko od tyłu, tak żeby z frontu nie było jej widać. Za ścianą z kamieni ukrywamy przewód wodny zasilający kaskadę.

Jeżeli pozwala na to wielkość ogrodu, zamiast kaskady możemy uformować z ziemi łagodne wzgórze i skierować na nie wodę ze stawu, tworząc strumień. Jego dno uszczelniamy podobnie jak zbiornik.

Oczko wodne gotowe. Pozostaje jeszcze obsadzić je roślinami i ukryć przewód elektryczny pompy. Należy go zakopać w ziemi na głębokości 70 cm i jego przebieg oznaczyć pasem folii w jaskrawym kolorze.

BEZPIECZNIE Z PRĄDEM (Janusz Strzyżewski, inżynier elektryk)

Pompy do oczek wodnych mogą być zasilane prądem o napięciu 230 V lub obniżonym napięciu do 12 V. W każdym przypadku należy do nich doprowadzić kabel przystosowany do układania w ziemi. Musi on być ułożony na głębokości 70 cm i oznakowany ułożoną nad nim niebieską taśmą. Kabel można ułożyć płycej, na przykład na głębokości 30 cm, ale wtedy musi on być na całej długości osłonięty rurą z PCW.
Obwód zasilający należy wyprowadzić z tablicy bezpiecznikowej budynku. Wskazane jest, aby był to wydzielony obwód z własnym zabezpieczeniem wyposażony w wyłącznik różnicowoprądowy. Obwód taki może zasilać kilka urządzeń o łącznej mocy nieprzekraczającej 2 kW. Cała instalacja zasilająca musi być wykonana przez elektryka z uprawnieniami do pracy przy instalacjach elektrycznych do 1 kV.
Pompy do oczek wodnych powinny mieć obudowę o stopniu ochrony IP 68.
Lampy wodne najczęściej są zasilane prądem o napięciu 12 V. Także niektóre typy pomp pracują przy takim obniżonym do bezpiecznej wartości napięciu. Podłączenie ich do instalacji 230 V wymaga więc zastosowania transformatora bezpieczeństwa 230/12 V umieszczonego w suchym miejscu. Wygodne w stosowaniu są lampy wyposażone w moduł słoneczny. Ich zamontowanie ze względu na brak kontaktu z instalacją 230 V nie wymaga specjalistycznych kwalifikacji.
Lampy pływające muszą mieć obudowę o stopniu ochrony IP 67, natomiast umieszczone pod wodą – IP 68.

To się przyda